Kick-off waarden: achtergrondartikel

Wat zijn kick-off waarden

Voor stoffen zonder formele grenswaarden heeft DOHSBase BV in 2005 het concept van zogenaamde “kick-off” waarden ontwikkeld. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de destijds gebruikte R-zinnen die aan stoffen zijn toegekend. Als een kick-off waarde op een technische en economisch niveau haalbaar is, is het niet meer nodig om de (dure) procedure om een op een gezondheidskundig onderbouwde bedrijfsgrenswaarde vast te stellen kan worden overgeslagen. Na het inwerkingtreden van het GHS/CLP classificatiesysteem hebben we in 2014 de kick-off waarden opnieuw berekend, met H-zinnen in plaats van R-zinnen, verbeterde Control Banding systemen en een grotere database.

Een kick-off waarde is door ons gedefinieerd als  de 10%-percentiel tolerantie ondergrens van de grenswaardeverdeling in de hoogste gevarenklasse waarin de stof is geclassificeerd op basis van de meest ‘gevaarlijke’ H-zinnen. Dit betekent dat 90% van de grenswaarden voor de stoffen in de betreffende gevaarscategorie hoger is dan de kick-off waarde. Dit houdt tevens in dat de absolute waarde van een kick-off waarde aan de conservatieve kant is.

Als een kick-off waarde op een technische en economisch niveau haalbaar is, is het niet meer nodig om de (dure) procedure om een op een gezondheidskundig onderbouwde bedrijfsgrenswaarde vast te stellen kan worden overgeslagen. Als de kick-off waarde om technische of economische redenen niet haalbaar is, dan is de procedure om een meer nauwkeurige en vaak hogere gezondheidskundig onderbouwde grenswaarde vast te stellen nog steeds mogelijk (met o.a. (dier-) experimentele of epidemiologische studies, met veiligheidsfactoren).

Het gebruik van kick-off waarden bij het ontbreken van formele grenswaarden wordt geaccepteerd door de Arbeidsinspectie bij de controle op de naleving van het grenswaardenbeleid gevaarlijke stoffen. Zie hiervoor de website van de Arbeidsinspectie.

Berekening van kick-off waarden

Control Banding systemen
De kick-off waarden zijn gebaseerd op de grenswaardeverdeling van stoffen in groepen van H-zinnen met vergelijkbare effecten. In de jaren ’90 van de vorige eeuw zijn zgn. ‘Control Banding’ systemen ontwikkeld als hulpmiddel voor werkgevers om blootstellingsverlagende maatregelen vast te stellen. Stoffen met vergelijkbare effecten (dezelfde H-zinnen of eerder: R-zinnen) worden daarbij in groepen (gevaarcategorieën of ‘Hazard Groups’) ingedeeld. Deze indelingen zijn door DOHSBase gebruikt bij het berekenen van kick-off waarden.

Net als in 2005, zijn in 2014 stoffen met een grenswaarde ingedeeld in een gevaarscategorie van verschillende Control Banding systemen. We hebben de berekeningen van kick-off waarden gemaakt met de onderstaande Control Banding systemen. Klik op de naam van het systeem voor meer informatie over het betreffende Control Banding systeem:

Database
De basis van de gebruikte dataset is DOHSBase Compare (versie 2014-01) met bijna 3000 nationale, internationale en bedrijfsgrenswaarden (als TGG8 uur), welke in Nederland worden gebruikt voor de arbeidshygiënische advisering en handhaving. Hieruit zijn de volgende grenswaarden verwijderd:

• Grenswaarden met een afwijkende dimensie (respirabel stof, vezels, KVE, fibril, vol%, EU/m3, glycine eenheid/m³) met uitzondering van µg (micro), pg (pico) en ng (nano). Deze zijn geconverteerd naar mg (milli).
• De niet-chemische grenswaarden (o.a. straling, geluid, tillen etc.)
• Stoffen die wel beoordeeld zijn (door bijvoorbeeld de Gezondheidsraad of SCOEL) maar waarvoor geen grenswaarde kon worden vastgesteld.
• Bij meerdere TGG8 uur grenswaarden per stof: alle TGG8 uur waarde(n) van bronnen die lager zijn in de grenswaardenhiërarchie van DOHSBase.

De overblijvende grenswaarden zijn via het CAS-nummer gekoppeld met een bestand met de geharmoniseerde CLP-classificering  (symbolen en H-zinnen) van bijna 8000 stoffen. De koppeling van grenswaarden en H-zinnen levert een bestand met meer dan 900 stoffen met H-zinnen én een 8-uurs grenswaarde, waarmee de berekeningen zijn uitgevoerd.

Analyse
Met de database van arbeidshygiënische TGG8 uur grenswaarden en gevaarsclassificaties (H-zinnen) is per gevaarklasse is de vorm en de plaats van de grenswaardenverdeling vastgesteld. Met Excel is het verband bepaald tussen gevaarklassen en grenswaarde. De gebruikte methoden zijn:

• Scatterplot en boxplot (grafisch; HYGINIST);
• Shapiro & Wilks test voor de ‘goodness-of fit’ verdelingen met regressie-analyse (HYGINIST);
• ANOVA om de verschillen tussen de gevaarsklassen te onderzoeken (BW_Stat).

Grenswaarden voor chemische stoffen zijn per definitie groter nul, hebben veelal waarden tussen de 0,01 en 100 en zijn zelden groter dan 1000 ppm of mg/m³. Grenswaardenverdelingen zijn dus scheef, zoals de lognormale verdeling. Met HYGINIST is onderzocht of de kengetallen van de lognormale verdeling gebruikt kunnen worden voor het schatten van de ondergrens van de verdeling. Het Geometrisch Gemiddelde (GM) is de maat voor de locatie van de grenswaarde-verdeling en de Geometrische standaard afwijking (GSD) is de maat voor de spreiding. De percentielen worden berekend met OEL%=GM*GSD^k, waarin k de Wilk-factor is voor de gemiddeld zuivere schatting van de percentielwaarde. Op grond van de vorm van de grenswaardenverdeling, het percentage verklaarde spreiding in de observationele relatie tussen gevaarklassen en de TGG8 uur grenswaarden en het voorzorgprincipe is een voorstel gedaan voor het vaststellen van de kick-off niveaus.

Resultaten
Resultaten van de berekeningen staan in onderstaande overzichten:

• COSHH Essentials (Verenigd Koninkrijk)
• DGUV-IFA Spaltenmodell (Duitsland)
• EMKG (Duitsland).

De verdelingen van de ppm en de mg/m³ grenswaarden (y-as) per gevaarklasse (x-as) voor drie schema’s (COSHH, DGUV-IFA en EMKG) worden weergegeven, samen met de statistische gegevens van elke verdeling. De lognormale vormovereenkomst is het beste tussen het 10- en 90%-tiel. Waar nodig is met censureren geanticipeerd op afwijkingen in de staarten. Het 10 en 90%-tiel is een maat voor de bandbreedte (range). Voor alle 3 schema’s geldt dat de bandbreedte per gevaarklasse groot is: 2 ordes van grootte voor de aerosolen en wel 3 ordes van grootte voor de gas/damp grenswaarden.

Alle schema’s vertonen een dalende trend van grenswaardenverdeling en de ernst van de schadelijkheid. Deze afname dempt naarmate de grenswaarde kleiner wordt. Van de diverse functies (lineair, logaritmisch, polynoom, exponentieel, machtreeks) blijkt de negatief exponentiële functie het verband tussen grenswaardenverdeling en gevaarklasse het best te beschrijven.

In de boxplots (pagina 2 van de betreffende bijlage) vertegenwoordigt de verticale rechthoek het 80%-tiel van de grenswaarde verdeling en geeft de verticale lijn de hele bandbreedte (range) weer. Voor alle drie de schema’s geldt dat de aerosol-grenswaarden naar boven toe gelimiteerd zijn op 10 mg/m³. De onderste gele lijn in de boxplots geeft het kick-off niveau weer. In de tabel boven de boxplots worden de kick-off niveaus in getal gegeven.

• met COSHH Essentials (Verenigd Koninkrijk)
• met DGUV-IFA Spaltenmodell (Duitsland)
• met EMKG (Duitsland)